چالش‌های بایدن ـ بی بی برای کاخ سفید 

دیدارنیوز ـ سرویس بین‌الملل: این مطلب را با ترجمه اختصاصی دیدار بخوانید با این توضیح که لزوما مطالب درج شده در این مقاله مورد تایید دیدار نیست و تنها جهت اطلاع خوانندگان منتشر شده است

منبع: شورای روابط خارجی آمریکا

مترجم: حمید رضا بابایی

تشکیل دولت راست‌گرا در اسرائیل، نگرانی از تشدید تنش‌ها را در مناطق اشغالی افزایش داده است. بخش‌هایی از مصاحبه شورای روابط خارجی آمریکا با مارتین ایندیک سفیر سابق آمریکا در اسرائیل و نماینده دولت اوباما در خاورمیانه تقدیم می‌شود.

* اسرائیلی‌ها، اول نوامبر پای صندوق های رای رفتند. در چهار سال گذشته، پنجمین باری بود که آنها برای تشکیل پارلمان جدید موسوم به کنیست در رای گیری شرکت کردند. هیچ یک از احزاب اسرائیل اکثریت را به دست نیاورد که البته تعجبی ندارد. اسرائیل هرگز دولتی متشکل از یک حزب واقعی نداشته است. می توان گفت دولت‌های اسرائیل، در حقیقت دولت‌های ائتلافی هستند. این بار دولتی به نخست وزیری بنیامین نتانیاهو در اواخر دسامبر به قدرت رسید، چهره ای آشنا که با این پیروزی، چند سال دیگر بر سوابق نخست وزیری‌اش اضافه خواهد کرد. برای ما درباره ائتلاف شش حزبی اسرائیل به رهبری بی بی (نتانیاهو) بگویید.

ایندیک: این دولت، راست‌گراترین دولت در تاریخ اسرائیل است، در حقیقت دولتی مذهبی از جناح راست. اکثر دولت‌ها در تاریخ اسرائیل ترکیبی از احزاب راست و میانه‌رو بوده اند و برخی اوقات با حضور احزاب اتحاد ملی که در آن چپ‌گرایان نیز حضور دارند. ما هرگز پدیده‌ای نظیر این دولت نداشته‌ایم، یعنی احزاب مذهبیِ جناح راست و احزاب تندروی راست گرا، اکنون بخشی از این دولت هستند. این احزاب به دولت سمت و سو و حال و هوایی بسیار مشکل ‌آفرین می دهند.

* راست تندرو در اسرائیل چه معنایی دارد؟

ایندیک: دو حزب وجود دارند. یک حزب به رهبری بزالیل اسمورتیچ، دیگر به رهبری ایتمار بن گوویر که چهارده کرسی را در اختیار دارند. این کرسی‌های پارلمانی به آن‌ها اجازه می‌دهد در صورتی که از نتانیاهو جدا شوند، دولت را سرنگون کنند. اسمورتیچ و بن گوویر گذشته‌ای بسیار مشکل آفرین دارند. یکی از آن‌ها جنایتکار است. یکی دیگر آنقدر تندرو بود که اجازه نیافت به ارتش اسرائیل بپیوندد. آن‌ها سابقه اقدامات تحریک آمیز و نژادپرستی دارند و به دنبال ضمیمه کردن کرانه باختری به اسرائیل بوده‌اند. برخی می‌گویند هدف واقعی آن‌ها سرنگون کردن تشکیلات خودگردان فلسطین و دراختیار گرفتن کامل کرانه باختری و بازنویسی قرارداد اسلو است که بر اساس آن که تشکیلات خودگران بر ۴۰ درصد از کرانه باختری کنترل دارد.

هدف آنها گسترش شهرک‌های اسرائیلی است. این شرایط را باید با سوابق حزب لیکود به رهبری نتانیاهو تلفیق کنیم. وی در حال حاضر به خاطر فساد و تقلب، تحت پیگرد قانونی است و قویا خواستار اصلاحات در این روند قضایی است. برخی اعضای حزب به ویژه یاروین لوین وزیر دادگستری جدید نتانیاهو خواستار پایان استقلال دیوان عالی و همچنین سلب اختیار این دیوان برای نادیده گرفتن قوانین کنیست است. لذا مسئله شهرک نشینان، الصاق کرانه باختری و تضعیف استقلال قوه قضاییه، عناصری هستند که ظاهرا اهداف این دولت را تبیین می کنند.

* ظاهرا بن گوویر و اسمورتیچ هر دو وزیر هستند. بن گوویر در راس تشکیلات امنیت ملی قرار دارد که بر نیروهای پلیس نظارت می کند و اسمورتیچ هم وزیر دارایی است.

ایندیک: بله. اما مسئله قدری پیچیده‌تر است. زیرا اسمورتیچ در عین حال معاون وزیر دفاع هم هست. وی در ائتلاف با نتانیاهو به توافقی دست یافت که بر اساس آن کنترل زندگی غیرنظامیان در کرانه باختری اشغالی را در اختیار خواهد داشت. این یک انقلاب محسوب می شود زیرا اختیارات کنونی عملا به او اجازه می‌دهد تا کنترل امور شهرک‌نشینان اسرائیلی را دراختیار داشته باشد. شریکش بن گوویر هم که کنترل پلیس و پلیس مرزی را در اختیار دارد و عملا به جای وزیر امنیت عمومی، وزیر امنیت ملی است.

آن‌ها با یکدیگر قادرند دستورات نیرو‌های ارتش و وزیر دفاع را که مسئول مناطق اشغالی هستند، نادیده بگیرند. در ۵۰ سال گذشته کنترل کرانه باختری برعهده ارتش بوده است، زیرا این‌ها مناطق اشغال شده هستند، ولی اکنون بخشی از مسئولیت آن‌ها به این دو وزیر تندروی جناح راست واگذار شده است.

* به نظر می‌رسد راه‌حل تشکیل دو کشور (فلسطین در کنار اسرائیل) نابود شده است. اگر هم این راه حل نمرده باشد، در بخش مراقبت های ویژه است. مردم هم به این مسئله خوش‌بین نیستند که یک کشور وجود داشته باشد که در آن اسرائیلی‌های یهودی با عرب‌های اسرائیلی به صورت یک خانواده بزرگ و خوشحال با هم زندگی کنند. در دولت کنونی اسرائیل، مسئله فلسطین به چه سمتی می رود؟

ایندیک: حق با شما است. قطعا به نظر نمی رسد که هیچ دورنمای واقعی برای ازسرگیری مذاکرات میان فلسطین و اسرائیل وجود داشته باشد چه رسد به این که بر سر این مسایل، توافقی نهایی حاصل شود. در حال حاضر در کرانه باختری روندی از گسترش شهرک سازی ادامه دارد و دولت جدید به دنبال قانونی کردن احداث شهرک‌ها است که برخلاف قانون اسرائیل هستند.

* اگر آنها بتوانند کرانه باختری را به اسرائیل الحاق کنند، نگاهشان به نحوه حاکمیتی اسرائیل چگونه خواهد بود؟ 

ایندیک: آن‌ها اساسا معتقدند که ۲.۵ میلیون فلسطینی که ساکن آنجا هستند، نوعی خودمختاری محلی دارند، اما اسرائیل نسبت به تمام آن مناطق حق حاکمیت خواهد داشت، یعنی آن‌ها بخشی از اسرائیل بزرگ‌تر خواهند بود و فلسطینی‌ها عملا شهروندان درجه دو هستند. آن‌ها حتی شهروند هم نیستند.

* واکنش فلسطینی‌ها چه خواهد بود؟ آیا انتفاضه جدیدی در راه است؟

ایندیک: خطر بروز انتفاضه جدید پیش از انتخابات و تشکیل دولت نتانیاهو هم وجود داشت. جوانان فلسطینی را درنظر بگیرید که آخرین مورد انتفاضه را تجربه نکردند، عواقب ناشی از انقلاب فلسطینی‌ها در ۲۰ سال پیش، حضور ۳۶۰ هزار شهرک‌نشین اسرائیلی در کرانه باختری، ۳۰ هزار فلسطینی شاغل در این منطقه، در دسترس بودن سلاح در سراسر کرانه باختری، تشکیلات خودگردان فلسطین که درحال فروپاشی است و ضعف نیرو‌های امنیتی آن که عملا فقط یک شهر یعنی رام الله را کنترل می‌کنند، بوده است. سایر مناطق کرانه باختری یا در اختیار ارتش اسرائیل است و یا نظارتی بر آن نیست و... همه این‌ها شرایط را برای انتفاضه فراهم کرده است.

* نتانیاهو خود را معمار توافق آبراهام (پیمان دوستی اسرائیل و کشورهای عربی) می داند و این که یکی از آرزوهایش عادی سازی روابط با عربستان سعودی است. این مسئله در دیپلماسی اسرائیل اکنون چه جایگاهی دارد؟

ایندیک: به نظرم نتانیاهو از این منظر در شرایط بسیار دشواری قرار خواهد گرفت زیرا وی بسیار مایل است توافق آبراهام را پیش ببرد و احساس می کند که می تواند روابط اسرائیل را با عربستان عادی کند. آشکارا درباره این مسئله صحبت می کند و تحقق آن را پایان مناقشه اعراب و اسرائیل می‌داند. البته که اینگونه نخواهد بود زیرا هنوز سوریه هست، لبنان هست، فلسطینی ها هم هستند.

* دولت بایدن مایل است بحران‌های چندانی در عرصه سیاست خارجی‌اش در اسرائیل نداشته باشد تا بتواند بر چین متمرکز باشد و به جنگ اوکراین بپردازد. به نظر شما دولت بایدن با تحولات اسرائیل چگونه برخورد خواهد کرد؟

ایندیک: دولت‌های آمریکا به استثنای دولت ترامپ، چه جمهوری‌خواه و چه دمکرات، همواره با دولت‌های راست‌گرای اسرائیل که به دنبال گسترش شهرک سازی‌اند و تمایلی به حل بحران با فلسطین ندارند، مشکلاتی داشته‌اند. همواره تنش وجود داشته است. مثلا جورج دابلیو بوش رئیس جمهور سابق آمریکا با اسحاق شامیر نخست وزیر پیشین اسرائیل تنش داشت. مناخیم بگین با جیمی کارتر تقابل داشت. این مسئله همواره به همین شکل بوده است. میان نتانیاهو با کلینتون و سپس اوباما هم تقابل وجود داشت، لذا همیشه بین دولت‌های راست‌گرای اسرائیل که خواستار گسترش شهرک‌ها و الحاق آن به اسرائیل هستند با دولت‌های آمریکا که به دنبال تشکیل دو دولت بوده‌اند، تنش وجود داشته است.

آخرین باری که نتانیاهو نخست وزیر بود، در راس این تنش‌ها مسئله ایران قرار داشت و این که اوباما چگونه باید برنامه هسته‌ای ایران را مهار کند.

* و جمهوری خواهان مجلس آمریکا از نتانیاهو دعوت کردند به کنگره بیاید و سخنرانی کند.

ایندیک: دقیقا، و اکنون هم دورنمای احیای توافق هسته‌ای ایران ـ برجام ـ در بهترین حالت تیره و تار به نظر می‌رسد. لذا از این منظر تنشی وجود ندارد. به عبارت دیگر بایدن و نتانیاهو می‌توانند برای مواجهه با دولت ایران – که به روسیه در جنگ اوکراین کمک می کند- توافق کنند. پس نتانیاهو و بایدن در خصوص ایران منافع مشترک فراوانی دارند. دولت بایدن نیز قصد ندارد که راه حل تشکیل دو دولت فلسطین و اسرائیل را دنبال کند. لذا تنش‌های کمتری از این جهت وجود دارد. دولت بایدن اساسا از پیش رفتن توافق آبراهام نیز درخصوص عادی سازی روابط اسرائیل با عربستان سعودی حمایت می کند. لذا نقاط مشترک فراوان وجود دارد اما مسئله شهرک‌نشین‌ها همچنان مشکلی پابرجا است.

البته دولت بایدن به راه حل دو دولت پایبند است اما در حال حاضر آن را دنبال نمی‌کند زیرا شانسی برای آن نمی بیند. مسائل فراوان بیشتری هستند که باید به آنها برسد مانند چین، تهاجم روسیه به اوکراین و ... لذا بایدن می خواهد ابتدا اوضاع را آرام کند و مسایل مشترک خود را با نتانیاهو پیش ببرد. مسئله این است که آیا نتانیاهو مایل است اوضاع آرام شود و این که مانع از انفجار تحولات بشود...

* مایل باشد یا این که اصلا قادر به مهار اوضاع باشد؟ 

ایندیک: نکته مهم همین است. آیا واقعا نتانیاهو با توجه به ماهیت دولت خود قادر است مقابل انفجار تحولات بایستد؟ این یک علامت سوال بزرگ است.

نتانیاهو از یک منظر انگیزه های فراوانی دارد تا اوضاع را آرام نگه دارد، نه فقط به دلیل مسئله اعراب بلکه به خاطر دولت بایدن، چون بدون کمک بایدن نمی تواند به انتظارات خود درخصوص عادی سازی روابط با عربستان دست یابد. بن سلمان ولیعهد عربستان به اسرائیلی ها گفته: "من دیگر به مسئله فلسطینی‌ها اهمیت نمی دهم. از شما می خواهم به من در واشنگتن کمک کنید. از نفوذ خود برای بهبود روابط آمریکا-عربستان استفاده کنید و سلاح هایی را که به آنها نیاز دارم در اختیار من قرار دهید و امنیتی را که به دنبال آن هستم، تضمین کنید."

و نتانیاهو هم قرار است به واشنگتن سفر کند و ماحصل آن را به ولیعهد عربستان منتقل کند. ولی بایدن تنها در صورتی همکاری خواهد کرد که نتانیاهو در آرام کردن اوضاع، او را همراهی کند. اگر نتانیاهو به بن گوویر اجازه دهد اقدامات انفجاری انجام دهد، به جای همکاری، میان اسرائیل و آمریکا تقابل صورت خواهد گرفت.

ایجاد دو کشور فلسطین و اسرائیل منافع آمریکا را تامین می‌کند، این رویکرد هر دو حزب در آمریکا است. حتی دونالد ترامپ در "معامله قرن" خود، راه حال تشکیل دو کشور را مطرح کرده بود. البته آن پیشنهاد دقیقا چیزی نبود که نظر فلسطینی‌ها را در این راه حل برآورده کند، اما در هر حال این امکان را فراهم می‌کرد تا یک کشور مستقل فلسطینی در ۷۰ درصد از کرانه باختری تشکیل شود.

اگر نتانیاهو به گونه‌ای عمل کند که بن گوویر و اسموتریچ می‌خواهند یعنی کنار گذاشتن هرگونه احتمال تحقق دو کشور، این مسئله علیه منافع آمریکا است. بایدن باید خطوط قرمز آمریکا ما را مشخص کند. مخالفت با الحاق کرانه باختری به اسرائیل، مخالفت با قانونی شدن شهرک‌های اسرائیلی، حفظ شرایط کنونی حرم شریف و مخالفت با شهرک‌های جدی؛ این‌ها چهار خط قرمزی هستند که مانیفست منافع ملی آمریکا محسوب می‌شوند.

اگر نتانیاهو این خطوط قرمز را رعایت کند، در این صورت بایدن و نتانیاهو قادر خواهند بود در خصوص ایران همکاری گسترده‌ای داشته باشند تا مانع از دستیابی آن به سلاح هسته‌ای شوند، مقابل ایران قرار گیرند و از معترضان ضددولت در ایران حمایت کنند. می‌توانند در خصوص توافق آبراهام به ویژه عادی سازی روابط اسرائیل با عربستان همکاری کنند. قادرند به دنبال راه‌حل‌هایی برای بهبود زندگی فلسطینی‌ها باشند و...

لذا زمینه برای همکاری مشترک وجود دارد. اما با توجه به ماهیت دولت اسرائیل، اگر نتانیاهو به بن گوویر و اسموتریچ اجازه دهد که دستور کار خود را دنبال کنند، به احتمال زیاد باید شاهد درگیری‌های شدید در کرانه باختری و تقابل آمریکا و اسرائیل باشیم.